سرطان چیست؟
سرطان نوعی بیماری است که در آن سلول‌های غیرطبیعی به‌صورت خارج از کنترل رشد می‌کنند و سلول‌های طبیعی بدن را از کار می‌اندازند. اگر شما یا یکی از اطرافیانتان به نوعی با سرطان درگیر بوده‌اید، اطلاعات ارائه شده در این مطلب، کمک می کند تا درک بهتری از سرطان داشته باشید.
چه چیزی باعث می‌شود که یک بیماری “سرطان” نام بگیرد؟
سرطان‌ها انواع مختلفی دارند، اما همه آن‌ها شامل سلول‌های غیرطبیعی هستند. اغلب سرطان‌ها ویژگی‌های زیر را دارند:
- تغییرات ژنی (جهش‌ها) :سلول‌های سرطانی در ژن‌های خود دچار تغییراتی هستند که باعث رفتار غیرطبیعی آن‌ها می‌شود. برخی از این جهش‌ها ارثی هستند و از والدین منتقل می‌شوند، و برخی دیگر در طول زندگی و بر اثر عوامل محیطی به وجود می‌آیند.
- رشد کنترل‌نشده سلولی: بیشتر سلول‌های غیرعادی یا می‌میرند یا قادر به تقسیم نیستند. اما سلول‌های سرطانی می‌توانند به رشد و تقسیم خود ادامه دهند و سلول‌های غیرعادی بیشتری تولید کنند و در نهایت سلول‌های طبیعی را کنار بزنند.
- تشکیل تومور: همه سرطان‌ها منجر به ایجاد تومور نمی‌شوند و همه تومورها هم سرطانی نیستند. اما بسیاری از انواع سرطان‌ها باعث می‌شوند که سلول‌ها به‌صورت توده‌ای (تومور) در کنار هم جمع شوند.
- گسترش سرطان (متاستاز) : سلول‌های سرطانی می‌توانند به بافت‌های مجاور حمله کرده و حتی به قسمت‌های دیگر بدن گسترش پیدا کنند.
نکته: برخی رشدهای غیرطبیعی سلولی ممکن است بعضی از این ویژگی‌ها را داشته باشند ولی سرطان محسوب نشوند. مثلاً:
- تومورها: توده‌هایی از سلول‌های غیرعادی هستند که می‌توانند بدخیم (سرطانی) یا خوش‌خیم (غیرسرطانی) باشند.
- پیش‌سرطان‌ها (Precancer): سلول‌هایی هستند که هنوز سرطانی نشده‌اند اما ممکن است در آینده تبدیل به سرطان شوند.
- کیست‌ها (Cyst): کیسه‌های غیرطبیعی پر از مایع، هوا، چرک یا بافت هستند که اغلب سلول غیرعادی ندارند و معمولاً سرطانی نیستند.
علت سرطان چیست؟
سرطان از جایی شروع می‌شود که فرایند طبیعی رشد و تقسیم سلول‌ها دچار اختلال می‌شود. ژن‌های داخل سلول (بخشی از DNA که عملکرد سلول را کنترل می‌کنند) تغییر می‌کنند و سلول را غیرعادی می‌سازند. معمولاً سلول‌های غیرعادی می‌میرند، اما برخی جهش‌ها باعث می‌شوند این سلول‌ها زنده بمانند، رشد کنند و تقسیم شوند.
دلایل تغییرات ژنی که منجر به سرطان می‌شوند ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- عادت‌های سبک زندگی (مانند سیگار کشیدن، تغذیه نامناسب، کم‌تحرکی)
- ژن‌های ارثی
- مواجهه با مواد شیمیایی یا تابش‌های خاص (مانند اشعه‌های مضر یا برخی سموم)
در بسیاری از موارد، علت مشخصی برای سرطان یافت نمی‌شود.
سرطان فقط یک بیماری نیست
سرطان‌ها انواع مختلفی دارند و معمولاً دارای زیرگروه‌هایی هم هستند که بر اساس ویژگی‌هایی مثل ظاهر سلول‌ها زیر میکروسکوپ دسته‌بندی می‌شوند.
سرطان می‌تواند در هر نقطه‌ای از بدن شروع شود. معمولاً بر اساس محل آغازش نام‌گذاری می‌شود، حتی اگر به جای دیگری گسترش یافته باشد. مثلاً اگر سرطان از سینه شروع شده و به ریه‌ها گسترش یابد، همچنان «سرطان سینه متاستاتیک» نامیده می‌شود، نه سرطان ریه.
برخی سرطان‌ها بر اساس نوع سلولی که از آن منشأ گرفته‌اند نام‌گذاری می‌شوند:
- کارسینوما (Carcinoma): از پوست یا پوشش داخلی اندام‌ها شروع می‌شود.
- سارکوم (Sarcoma): از استخوان، عضله یا بافت همبند آغاز می‌شود.
دو نوع اصلی سرطان
سرطان‌ها معمولاً به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
- سرطان‌های خونی (هماتولوژیک): این نوع سرطان‌ها از سلول‌های خونی یا بافت‌های خون‌ساز منشأ می‌گیرند. نمونه‌ها: لوسمی (Leukemia)، لنفوم (Lymphoma)، میلوم چندگانه (Multiple Myeloma)
- تومورهای جامد: در اندام‌ها یا بافت‌های خاصی رشد می‌کنند. شایع‌ترین آن‌ها شامل سرطان سینه، پروستات، ریه و روده بزرگ هستند.
چرا نوع سرطان مهم است؟
گرچه همه سرطان‌ها شامل رشد کنترل‌نشده سلول‌ها هستند، اما انواع مختلف آن‌ها رفتارهای متفاوتی دارند:
- بعضی به سرعت رشد کرده و گسترش می‌یابند؛ برخی کندتر هستند.
- برخی برای رشد به هورمون‌ها وابسته‌اند.
- برخی بیشتر در همان نقطه باقی می‌مانند؛ برخی به‌راحتی پخش می‌شوند.
- درمان آن‌ها نیز متفاوت است؛ بعضی با جراحی، بعضی با شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، درمان هدفمند یا ایمنی‌درمانی درمان می‌شوند. گاهی ترکیبی از این درمان‌ها برای رسیدن به بهترین نتیجه به کار می‌رود.
به همین دلیل، تشخیص دقیق نوع (و زیرنوع) سرطان پیش از شروع درمان بسیار مهم است.
مرحله سرطان چیست؟
زمانی که سرطان شناسایی می‌شود، آزمایش‌هایی انجام می‌شود تا اندازه آن و میزان گسترشش بررسی شود. به این روند، «مرحله‌بندی سرطان» می‌گویند.
- مرحله پایین (مانند مرحله ۱ یا ۲): نشان می‌دهد که سرطان هنوز پخش نشده یا فقط تا غدد لنفاوی یا ناحیه مجاور گسترش یافته است.
- مرحله بالا (مانند مرحله ۳ یا ۴): نشان‌دهنده پخش گسترده‌تر بیماری است.
مرحله سرطان نقش مهمی در تعیین نوع درمان و پیش‌بینی نتیجه دارد.
سرطان چگونه گسترش می‌یابد (متاستاز)؟
سلول‌های سرطانی ویژگی‌های منحصر به فردی دارند. آن‌ها می‌توانند:
- سریع و کنترل‌نشده رشد کنند.
- به دیگر نقاط بدن گسترش یابند.
- به بافت‌ها و اندام‌های دیگر حمله کنند.
زمانی که سلول‌های سرطانی از تومور اصلی جدا می‌شوند، می‌توانند از طریق خون یا دستگاه لنفاوی به سایر نقاط بدن برسند. بیشتر این سلول‌ها از بین می‌روند، اما برخی زنده می‌مانند، در ناحیه‌ای جدید ساکن می‌شوند و تومورهای جدید ایجاد می‌کنند.
منبع این مطلب: https://www.cancer.org/
