بیماران مبتلا به سرطان ممکن است در فکر کردن، توجه کردن و به خاطر سپردن چیزها مشکل داشته باشند. اصطلاح پزشکی این وضعیت، “مشکلات شناختی” است.
بیش از 70 درصد افراد مبتلا به سرطان این مشکلات را دارند و حدود یک سوم افراد پس از درمان همچنان با این مشکلات درگیر هستند. مشکلات توجه، تفکر و حافظه می توانند کم و بیش شدید باشند. حتی مشکلات خفیف می تواند فعالیت های روزانه را دشوار کند. اطلاعات این مطلب به شما کمک می کند این مشکلات را تشخیص دهید و برای آن راه هایی بیابید.
علائم مشکلات توجه، تفکر و حافظه
- مشکل در تمرکز کردن
- مشکل در به خاطر سپردن چیزهایی مانند نام، تاریخ، یا شماره تلفن
- احساس گیجی، مثل اینکه در یک «مه ذهنی» هستید. مانند مشکل در پیدا کردن مسیر خود
- زمان طولانی تر برای درک اطلاعات جدید، یا مشکل در درک چیزها
- مشکل در تصمیم گیری یا فکر کردن به مسائل
- مشکل در سازماندهی افکار یا انجام کارهای ذهنی، مانند یافتن کلمه مناسب
- مشکل انجام بیش از یک کار در یک زمان
ممکن است در احساسات و رفتار بیمار تغییراتی ایجاد شود یا نوسانات خلقی دیده شود، مثلا ممکن است فرد در مواقع غیرعادی عصبانی شود یا گریه کند، یا در موقعیت های اجتماعی متفاوت رفتار کند.
شدت این مشکلات به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله:
- سن بیمار
- سطح استرس کلی بیمار
- نوع سرطان، محل آن و درمان
- سابقه افسردگی یا اضطراب در گذشته
- میزان دسترسی به کمک برای رفع مشکلات روحی و روانی
در صورت بروز این علائم در شما یا عزیزانتان با پزشک خود صحبت کنید. مدیریت علائم بخش مهمی از مراقبت و درمان سرطان است که به آن مراقبت تسکینی یا مراقبت حمایتی می گویند. مشکلات توجه، تفکر و حافظه به اندازه سایر علائم در طول درمان مهم هستند.
علل مشکلات توجه، تفکر و حافظه
ممکن است کلمه “chemobrain” را برای توصیف مشکل در تفکر واضح پس از شیمی درمانی بشنوید. اما افرادی که شیمی درمانی نمی کنند، نیز این مشکلات را دارند. در واقع، برخی از افراد قبل از هر گونه درمانی، مشکلات توجه، تفکر و حافظه دارند. در این وضعیت استرس کلی ناشی از سرطان می تواند نقش داشته باشد.
علاوه بر شیمی درمانی، علل این مشکلات می تواند شامل موارد زیر باشد:
- پرتودرمانی سر، گردن یا کل بدن
- جراحی مغز یا بیوپسی که به نواحی مغز آسیب رسیده باشد.
- سرطان مغز، شامل توموری که در مغز ایجاد شده و یا سرطانی که از جای دیگری منتشر شده است.
- عفونت ها به خصوص در مغز و نخاع و عفونت هایی که باعث تب بالا می شوند.
- انواع دیگر داروها، شامل موارد زیر:
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
- داروهای افسردگی یا اضطراب
- داروهای مشکلات قلبی
- داروهای مشکلات خواب
- هورمون درمانی
- ایمونوتراپی
- داروهای کنترل درد یا تهوع
- آنتی بیوتیک ها
- کم خونی
- خستگی
- مشکلات خواب
- مشکلات مربوط به سطح الکترولیت ها یا ویتامین ها و مواد معدنی خاص مانند آهن، کلسیم، ویتامین B یا اسید فولیک در بدن
- کم آبی بدن
- نارسایی اندام ها (یک یا چند عضو بدن خوب کار نمی کنند)
- استرس، اضطراب و افسردگی
- مسائل اجتماعی مانند عدم توانایی در کار کردن یا تغییر نقش بیمار در خانواده به دلیل سرطان و روند درمان
مدیریت مشکلات توجه، تفکر و حافظه
برخی از مشکلات مربوط به توجه، تفکر و حافظه زمانیکه بیمار تحت درمان قرار می گیرد، از بین می روند. به عنوان مثال، درمان کم خونی یا مشکل الکترولیت معمولاً باعث از بین رفتن مشکلات می شود. مشکلات دارویی نیز پس از قطع مصرف دارو یا تغییر دوز برطرف می شود. مشکلات مربوط به سرطان در مغز معمولا با درمان بهبود می یابند. اما ممکن است هنوز علائمی وجود داشته باشد.
متأسفانه، مشکلات مربوط به شیمی درمانی، پرتودرمانی یا سایر درمان‌های سرطان می‌تواند مدت زیادی طول بکشد. درمان ها می توانند شامل موارد زیر باشد:
- داروها
- کاردرمانی و توانبخشی حرفه ای. این نوع درمان به بیمار در انجام فعالیت های روزانه و مهارت های شغلی کمک می کند
- توانبخشی و آموزش ویژه برای مشکلات توجه، تفکر و حافظه
راه های مقابله با مشکلات توجه، تفکر و حافظه
در اینجا چند راه برای مقابله ارائه می شود:
در خانه
- چک لیستی از یادآورهای روزانه داشته باشید. آن را در جایی قرار دهید که به راحتی بتوانید ببینید. در صورت نیاز یک نسخه را همراه خود یا در محل کار با خود نگه دارید.
- چیزهایی که به آن نیاز دارید را از شب قبل آماده کنید، و به این ترتیب برای روز بعد آماده باشید.
- روی کابینت ها یا کشوهایی که در آن اشیاء را در خانه نگهداری می کنید، را با برچسب های رنگی، کد گذاری کنید.
- چیزهایی مانند سوییچ ماشین را هر بار در یک مکان ثابت قرار دهید. این به شما کمک می کند آنها را به راحتی پیدا کنید.
- خانه را همیشه مرتب نگه دارید و به هم ریختگی هایی مانند کاغذهای اضافی، کتاب و سایر وسایل اطراف خانه را مرتب کنید.
- شماره تلفن های ضروری را در تلفن همراه خود ذخیره کنید. یا لیستی را در کنار تلفن منزل خود قرار دهید. اگر هنگام بیرون رفتن فراموش کردید تلفن همراه خود را بیاورید، دفترچه آدرس و تلفن های ضروری را همراه خود داشته باشید.
در محل کار
اگر در محل کار مشکل دارید، با کارفرمای خود صحبت کنید. کارفرمای شما ممکن است در تغییر حجم کاری یا مهلت تحویل کار به شما کمک کند.
در مطب دکتر
از پرسیدن سوالات خود از پزشک نترسید، حتی اگر احساس می کنید در حال تکرار کردن سوالاتتان هستید. از یک نوت بوک، برنامه ضبط صدا، برای ثبت پاسخ ها استفاده کنید. می توانید از یکی از دوستان یا اعضای خانواده بخواهید که با شما به مطب پزشک بیاید و به یادداشت برداری و یا ضبط صدای پزشک در حین پاسخ دادن به سوالات شما کمک کند.
نکات کلی
- در یک زمان، یک کار انجام دهید و از انجام همزمان کارهای دیگر اجتناب کنید.
- با بازی با کلمات و قافیه پردازی، برای کمک به یادآوری چیزها استفاده کنید.
- استراحت کافی داشته باشید.
- ورزش کنید. ورزش کردن به مغز کمک می کند هوشیار بماند. پیاده روی، شنا یا باغبانی را امتحان کنید. یوگا یا مدیتیشن نیز می تواند در آرامش و پاکسازی ذهن کمک کند.
- کارهایی را انجام دهید که برای مغز تمرین باشد. حل کردن پازل، بازی با کلمات، نقاشی، نواختن ساز یا یادگیری یک سرگرمی جدید می تواند موثر باشد.
- همیشه یک دفترچه کوچک و یک خودکار یا مداد برای یادداشت کردن یادداشت ها و یادآوری ها به همراه داشته باشید، یا از یک برنامه یادداشت برداری در گوشی هوشمند و تبلت خود استفاده کنید.
- از یک تقویم یا برنامه سازماندهی روزانه برای پیگیری قرار ملاقات ها، فعالیت ها و تاریخ های مهم آینده استفاده کنید.
- یادداشت های مهم را روی کاغذهای کوچک چسب دار بنویسید و در اطراف خانه و محل کار بچسبانید تا کارهای مهم را به شما یادآوری کند. همچنین می توانید با استفاده از تلفن هوشمند یا تقویم ایمیل خود یادآوری ها را تنظیم کنید.
- از درخواست کمک نترسید. با تیم مراقبت های بهداشتی خود در مورد مشاوره و سایر منابع صحبت کنید و از خانواده و دوستان بخواهید که در صورت نیاز کمک کنند.
کودکانی که مشکلات توجه، تفکر و حافظه دارند
کودکان 5 ساله و کمتر احتمال بیشتری دارد که پس از درمان سرطان دچار مشکلات طولانی مدت در توجه، تفکر و حافظه شوند. این مشکلات ممکن است ماه ها یا سال ها پس از پایان درمان رخ دهد و گاهی تا زمان بلوغ کودک ادامه یابد.
برخی از درمان ها باعث مشکلات توجه، تفکر و حافظه می شوند. به عنوان مثال، پرتودرمانی، به ویژه در نواحی سر، گردن یا نخاع، و شیمی درمانی که مستقیماً در ستون فقرات یا مغز انجام می شود.
برخلاف بزرگسالان، کودکان در زمانی که مغزشان در حال رشد است تحت درمان قرار می گیرند. بنابراین برخی از کودکان پس از درمان، ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
- مشکلات یادگیری (اختلالات یادگیری)
- اختلالات کاهش توجه
- رشد اجتماعی، عاطفی و رفتاری کندتر
- توانایی کمتر در درک گفتاری و نظم منطقی افکار
- کاهش مهارت های حافظه
درمان های متعددی برای کودکان مبتلا به مشکلات توجه، تفکر و حافظه وجود دارد. این روش ها شامل کاردرمانی، گفتار درمانی، رفتار درمانی، آموزش مهارت های اجتماعی، توانبخشی شناختی و دارو برای اختلالات کاهش توجه است. کودک ممکن است نیاز به استفاده از روش های مختلف برای یادگیری و توجه داشته باشد.
به نظر می رسد شروع زودهنگام روش های درمانی، موثرتر واقع می شود. بنابراین شناخت علائم مشکلات توجه، تفکر و حافظه مهم است. به محض مشکوک شدن به مشکل با تیم مراقبت های بهداشتی فرزندتان صحبت کنید.
