خشکی دهان زمانی اتفاق می‌افتد که غدد بزاقی برای مرطوب نگه داشتن دهان بزاق کافی تولید نمی‌کنند. بزاق برای جویدن، بلعیدن، چشیدن و صحبت کردن لازم است. خشکی دهان می تواند این فعالیت ها را دشوار یا با احساس ناراحتی همراه کند.
علائم و نشانه های خشکی دهان چیست؟
علائم و نشانه های خشکی دهان عبارتند از:
- احساس چسبندگی و خشکی در دهان
- بزاق غلیظ و رشته ای
- درد یا احساس سوزش در دهان یا روی زبان
- ایجاد ترک در لب یا گوشه دهان
- زبان خشک و سخت
- مشکل در جویدن، چشیدن یا بلعیدن
- مشکل در صحبت کردن
بزاق به حفظ تعادل باکتری ها در دهان کمک می کند. بدون بزاق کافی، باکتری ها و سایر موجودات در دهان خیلی سریع رشد می کنند. این عدم تعادل می تواند باعث زخم های دهان و عفونت های دهان از جمله برفک دهان شود. برفک در اثر رشد بیش از حد مخمر ایجاد می شود.
بزاق برای شکستن و تجزیه باقی مانده های غذا میان دندان ها و جلوگیری از خراب شدن و پوسیدگی دندان ها عاملی ضروری است، بنابراین خشکی دهان اغلب باعث بروز مشکلات دندانی نیز می شود. آنزیم های موجود در بزاق برای آغاز فرایند هضم چربی ها و قندهایی مثل نشاسته ضروری هستند و بزاق ذرات غذا و اسیدهای باقی مانده در دهان را پس از صرف غذا از بین می برد. این تجمع ذرات غذا و اسیدها می تواند باعث بیماری لثه و حفره شود که به آن پوسیدگی دندان نیز می گویند. خشکی دهان نیز ممکن است استفاده از دندان مصنوعی را دشوار کند.
علت خشکی دهان چیست؟
پرتودرمانی و شیمی درمانی ممکن است با آسیب رساندن به غدد بزاقی باعث خشکی دهان شوند.
پرتودرمانی سر، صورت یا گردن می تواند باعث خشکی دهان شود. پس از پایان پرتودرمانی ممکن است ۶ ماه یا بیشتر طول بکشد تا غدد بزاقی دوباره شروع به تولید بزاق کنند. خشکی دهان اغلب در سال اول پس از پرتودرمانی بهبود می یابد. اما در بسیاری از بیماران همچنان سطحی از خشکی طولانی مدت دهان ادامه می یابد. این امر به ویژه در صورتی محتمل است که پرتودرمانی روی غدد بزاقی انجام شود.
هنگام استفاده از پرتودرمانی، راه‌هایی برای کاهش یا جلوگیری از آسیب به غدد بزاقی وجود دارد. ASCO استفاده از روش‌های پرتودرمانی مانند پرتودرمانی تعدیل‌شده با شدت (IMRT) را توصیه می‌کند که میزان تابش به غدد بزاقی را محدود می‌کند. در طول پرتودرمانی، ممکن است طب سوزنی یا داروهایی توصیه شود که تولید
بزاق را تحریک می کنند.
شیمی درمانی نیز ممکن است باعث خشکی دهان شود، اما معمولا موقتی است و 2 تا 8 هفته پس از پایان دوره درمان برطرف می شود.
خشکی دهان می تواند ناشی از موارد زیر نیز باشد:
- یک عارضه جانبی احتمالی پیوند مغز استخوان/سلول های بنیادی
- مصرف داروهای ضد افسردگی
- داروهایی به نام دیورتیک ها که باعث افزایش ادرار می شوند
- برخی از داروهای مسکن و ضد درد
- داروهایی که از حالت تهوع و استفراغ جلوگیری می کنند
- عفونت دهان
- کم آبی بدن
چگونه می توان خشکی دهان را کنترل کرد؟
تسکین عوارض جانبی بخش مهمی از مراقبت و درمان سرطان است. این مراقبت تسکینی یا مراقبت حمایتی نامیده می شود. با تیم مراقبت های بهداشتی خود در مورد علائم یا تغییر علائمی که تجربه می کنید، از جمله خشکی دهان صحبت کنید. و به طور منظم به آنها اطلاع دهید که چه احساسی دارید و چه عوارض جانبی را تجربه می کنید، تا آنها بتوانند راه هایی برای کمک به شما برای داشتن احساس بهتر پیدا کنند.
مراقبت های حمایتی که می تواند به خشکی دهان کمک کند شامل موارد زیر است:
- استفاده از جایگزین های بزاق و محصولات شستشوی دهان
- تحریک غدد بزاقی، مانند مکیدن آب نبات بدون قند یا جویدن آدامس بدون قند
- استفاده از داروهایی که غدد بزاقی را تحریک می کنند.
- طب سوزنی پس از پرتودرمانی در افراد مبتلا به سرطان سر و گردن
- از الکل، نوشیدنی های حاوی کافئین (مانند قهوه، چای و نوشابه)، و آب میوه های اسیدی خودداری کنید.
- غذاهای نرم که خنک یا در دمای اتاق هستند بخورید.
- غذاهای خشک را با آبگوشت، سس، کره یا شیر آغشته و نرم کنید.
- از خوردن غذاهای خشک سفت خودداری کنید.
- از خوردن غذاهای اسیدی یا تند که باعث سوزش دهان می شود، اجتناب کنید.
- سیگار نکشید و تنباکو نجوید.
- از خوردن غذاها و نوشیدنی های چسبناک و شیرین خودداری کنید.
